En nog een ding; van het fokken van gerbils ga je niet rijk worden, dat moet nooit je insteek zijn! Het fokken met gerbils doe je uit liefhebberij, eenvoudigweg omdat je het leuke dieren vind en je graag tijd en moeite steekt in het verzorgen en het tam maken van het kleine grut.
echte liefde...

Het selecteren van het fokkoppel

Het succesvol fokken van gerbils valt of staat natuurlijk met het uitkiezen van geschikte fokdieren.

1) De ouders moeten natuurlijk gezonde en sterke dieren zijn die uiteraard niet aan elkaar verwant zijn. Ik kies altijd de sterkste pups als fokdier. Als pup hebben ze geen gezondheidsproblemen gehad. En uiteraard zijn de dieren waarmee je gaat fokken zelf ook geen ‘inteelt-dieren’.
2) Het karakter van de fokdieren is ook belangrijk, dit word ook doorgegeven aan de jongen. Kies altijd voor dieren die vriendelijk zijn naar soortgenoten toe. Een vechters baasje komt dus niet in aanmerking als fokdier.
Ook is het belangrijk dat de dieren naar mensen toe ook vriendelijk zijn. Gerbils die graag op de hand komen en dus niet bang zijn voor mensen geven ook deze eigenschap aan hun nakomelingen door. Bovendien kopiëren de jongen het gedrag van de ouders, dus als de ouders positief reageren op jou als je in de bak bezig bent zullen de pups hun gedrag overnemen. (Daarover later meer)
3) Vachtkleur van de ouders, dus de gen-code, is ook belangrijk. Door combinaties te maken van  verschillende gen-codes ontstaan weer verschillende vacht-kleuren bij de jongen.  Dieren die bij een fokker vandaag komen hebben (meestal) een stamboom, daarin staat ook de gen-code vermeld (wat daarvan bekend is). Door je fokdieren met zorg te kiezen kunnen er veel verschillende kleuren pups geboren worden.

Dieren die bij een fokker geboren zijn hebben het grote voordeel dat er veel bekend is over de ouders, broertjes en zusjes en eventuele andere familieleden wat betreft leeftijd, karakter en gezondheid van deze ‘lijn’.
Een fokker zal je ook eerlijk antwoord (moeten) geven op al je vragen. Vraag om de stamboom, eventuele verwantschap tussen je fokdieren kun je daarin aflezen. Kies ouderdieren die niet verwant zijn aan elkaar, en die in hun stamboom geen verwantschap laten zien.
Vraag naar de gezondheid van de dieren; zijn er problemen geweest in het verleden, ook bij andere familieleden van deze ‘clan’? Hoe groot zijn de nestjes die geboren zijn van dit koppel, hoeveel jongen zijn er ‘uitgevallen’ en waarom? (Soms vallen er pups uit; ongeveer één op de tien pups uitval, inclusief doodgeboren pups, is normaal.)

koppelen

Koppel de gerbils altijd één op één. Dus 1 man met 1 vrouw. Anders loop je een groot risico op nestroof en doorgebeten pups door jaloezie en ruzies… En laat de man bij de vrouw, paps help echt bij het grootbrengen van de pups. Als je het koppeltje van elkaar scheid (omdat je geen nestje meer wilt), laat dan een dochter van het vorige nest bij mams om haar te helpen met het laatste nestje.

Als de gerbilman en- vrouw een leeftijd hebben van 6-8 weken oud, kunnen ze vaak zonder problemen bij elkaar gezet worden. Ga anders te werk volgens de ‘split-cage’ methode, zeker bij oudere dieren. In een kleine bak plaats je diagonaal een split, dit is een stuk gaas dat de bak in tweeën deelt, zodat de dieren elkaar wel kunnen ruiken en aanraken, maar elkaar niet kunnen verwonden. Zorg ervoor dat het gaas stevig genoeg is, zodat de dieren het niet kunnen verbuigen of eroverheen/onderdoor kunnen klimmen zodat ze alsnog bij elkaar kunnen komen en elkaar kunnen verwonden. Houd ze een week in de split, een aantal keren per dag wissel je ze van kant, zodat ze vertrouwd raken met elkaars geur. Daarna plaats je ze samen in een kleine bak. Als dit goed gaat kunnen ze steeds een stapje groter.
Meer uitgebreide informatie over het Koppelen van gerbils vind je hier.

leeftijd van het koppel

Gerbils zijn geslachtsrijp als ze zo’n 8-10 weken oud zijn, dat wil zeggen dat ze zich dan al kunnen voortplanten…
De dames zijn dan echter nog niet fokrijp! Ze zijn op die leeftijd zelf nog niet volgroeid en het kost een dame nogal wat moeite en energie om pups op de wereld te zetten, te voedden  en  ze groot te brengen. Op een leeftijd van ongeveer 4 maanden oud zijn de dames oud genoeg om een mannelijke partner te krijgen.
Jongere koppeltjes stellen de geboorte van het eerste nestje vaak uit, maar het is toch beter voor de dame om zelf eerst wat ouder te zijn voordat ze aan een man gekoppeld wordt. De dame kan beter ook niet ouder zijn als een half jaar, het schijnt dat het bekken vergroeid bij een oudere dame die nog nooit pups heeft gehad, en dit kan moeilijkheden geven bij de geboorte van de pups.

Een vrouwtje kan pups krijgen tot een leeftijd van ongeveer twee jaar oud. Maar ze is natuurlijk geen fok-machiene!!
Als de dame grote nestjes krijgt (7 of meer pups), en/of de nestjes elkaar snel opvolgen is het verstandig om zelf een 'pauze' in te lassen door de man en vrouw (tijdelijk) van elkaar te scheiden. Als je hierbij een split gebruikt kun je ze later meestal zonder problemen weer bij elkaar zetten. Natuurlijk weer één op één, dus zonder oudere pups erbij.
Breng je man en vrouw in aparte hokken onder, zul je ze weer moeten gaan koppelen want de dieren zullen elkaar dan in eerste instantie als indringer zien!

Sommige fokkers laten een vrouw niet meer als 3-4 nestjes krijgen. Ik denk dat het in ieder geval verstandig is om naar het dametje zelf te kijken of ze het aankan. Krijgt ze grote nestjes en/of snel achter elkaar dan las ik een pauze in van een maandje of twee voordat ik haar weer aan een (andere) man koppel. Is de dame actief, zit ze goed in haar vacht en heeft ze heldere oogjes, komt ze niet moe (of erger nog, uitgeput) op me over dan is ze in staat om nog een nestje te krijgen. Als ze er duidelijk moeite mee heeft, veel slaapt, de jongen ontwijkt en een afgepeigerde indruk op me maakt dan is het mooi geweest en mag ze met pensioen samen met een dochter uit haar (één na) laatste nest.
Als een vrouwtje aan de lopende band nestjes krijgt kan ze daar van uitputting dood bij neervallen, en dat is natuurlijk niet de bedoeling!!

Een mannetje is gedurende zijn hele leven vruchtbaar. Een oude man kan echter door het vrouwtje afgewezen worden, zij weigert in dat geval de man als haar partner en dat kan flinke ruzies met bijtpartijen tot gevolg hebben...

Huisvesting van een fokkoppel

Houd de inrichting van het Terra waarin je het fokkoppeltje houd erg eenvoudig. De meeste pups verongelukken doordat ze zich vast kruipen onder of achter iets in de bak, of doordat ze samen met één van de ouderdieren in het loopwiel terecht komen en eruit geslingerd worden…
In een hele dikke laag strooisel kunnen hele jonge pups zich ook vast kruipen of verdwalen zodat de ouders ze niet meer terug kunnen brengen naar het nest. Gebruik goed ontstoft zaagsel, flax of Auboise, hooi en wit toiletpapier, keukenrol of tissues.
Een nestbox word op prijs gesteld, maar een flinke berg nestmateriaal voldoet  ook prima. Als je een nestkast gebruikt, is het wel handig dat je het dak eraf kunt halen om het nest te kunnen inspecteren zonder dat je het helemaal overhoop hoeft te halen…
En de drinkfles moet natuurlijk zo hoog hangen dat de pups er ook bij kunnen.
Zet de bak ook op een rustige plaats, dus niet pal naast de radiobox of zo.

Extra zorg

Een zwangere dame vraagt niet bijzonder veel extra zorg. Wel behandel je haar natuurlijk voorzichtig; laat haar niet vallen! Zeker niet in de laatste week van de zwangerschap.
Zorg voor goed voedsel, minstens 15% eiwitten. Gerbilvoer is compleet, maar je kunt extra eiwitten bijvoeren in de vorm van droge kattenbrokjes, eivoer en meelwormen.
Ook is er natuurlijk altijd fris drinkwater beschikbaar, Controleer iedere dag of het drinkflesje nog werkt. Een zwangere en zogende gerbil moeder drinkt in verhouding veel water. Als er geen water is kan mams een pup opofferen als vochtbron om de rest van het nest te kunnen blijven zogen.

Paring

	Bij een koppeltje dat met jonge dieren is samengesteld zal de eerste paring meestal plaatsvinden als de dieren zo’n drie maand oud zijn. Bij een al wat ouder koppel, zeker als de dame al eerder pups heeft gehad, zal de eerste paring meestal binnen twee weken plaatsvinden.
Chris dekt Muis

Het mannetje achtervolgd het vrouwtje door de hele bak, net zolang totdat zij stil blijft staan en zich ‘aanbied’ met het achterlijf iets omhoog en haar staart opzij. Het mannetje zal haar dan dekken en als er een zaadlozing heeft plaatsgevonden poetsen beide dieren zich in de genitaal-streek. Heeft er geen zaadlozing plaatsgevonden, dan poetst alleen de man zichzelf. Soms stampt het mannetje ook met zijn achterpoten van opwinding.
Dit achterna jagen, roffelen en dekken gaat een paar uur achter elkaar door. En meestal gebeurt dit in de avonduren.  
Noteer deze datum van de paringen in je agenda, je kunt dan uitrekenen wanneer de pups ongeveer geboren gaan worden!

Chris poetst zich	na een zaadlozing poetst Muis zich ook

Geboorte

Na een draagtijd van ongeveer 26 dagen worden de pups geboren. Een oudere gerbil dame die al een aantal nesten heeft gehad kan (het begin van) de zwangerschap uitstellen tot wel 46 dagen! Zo bouwt ze als het ware een ‘rustpauze’ in tussen de verschillende nestjes.

Aan het uiterlijk en gedrag is de zwangerschap moeilijk te zien, pas in de laatste week van de zwangerschap zal de gerbil-dame een (soms flinke) buik krijgen. Er zijn fokkers die de vrouwtjes regelmatig wegen, de gerbil dame zal tijdens de zwangerschap in gewicht aankomen. In de laatste week van de zwangerschap 'groeit' ze het meest. En, natuurlijk, hoe zwaarder de dame word, hoe meer pups er in haar buik zitten... In de laatste dagen van de zwangerschap kun je ook de pups in de buik zien bewegen; dan duurt het echt niet lang meer voordat de pups geboren worden !

Zwangere Ayla

 
Vlak voordat de geboorte zich aankondigt zal moeders een flink nest bouwen. Laat de ouderdieren en de bak dan zoveel mogelijk met rust om de dieren niet te storen. Wel geef je natuurlijk nestmateriaal in de vorm van hooi, WC-papier, en/of witte tissues.

Paps, en ook de eventuele oudere pups, worden tijdens de geboorte (en soms ook nog enkele dagen daarna) uit het nest geschopt door mams. Vaak bouwt het mannetje zelf een nestje in een andere hoek van de bak. Ook tijdens de geboorte de dieren met rust laten, ze weten zelf heel goed wat ze moeten doen. De nageboorte word door het vrouwtje opgegeten, het bevat waardevolle voedingsstoffen die op die manier perfect 'gerecycled' worden.
Kijken kun je natuurlijk wel (als er al wat te zien is..), maar niet met je neus bovenop de bak.

Tijdens, of vlak na, de geboorte van de pups word het vrouwtje opnieuw gedekt door het mannetje. Het volgende nestje is dan dus ook alweer onderweg… Lijkt mij dus voor de hand liggend dat er goed en ruim voldoende voer voor mams gegeven moet worden. Het is niet niks om een nestje pupsels te zogen terwijl de volgende jongen zich tegelijkertijd ook alweer in de baarmoeder ontwikkelen!

De eerste paar dagen na de geboorte

De meeste gerbils weten heel goed wat ze moeten doen, je hoeft ze nergens bij te helpen. Laat, vooral in de eerste week, het nest gewoon met rust om de ouders niet te verstoren. Als er pups uitvallen gebeurd dit meestal in de eerste week na de geboorte. Pups die doodgeboren zijn worden door de ouders uit het nest verwijderd. Als jij het niet weghaalt dan zullen de ouders het dode pupje zelf opruimen (ze eten het op).

Soms zie je ook levende pups buiten het nest liggen. Gerbils kunnen niet tellen, het kan zijn dat de pup gewoon ‘vergeten’ is. Je kunt het pupje terug in het nest leggen, maar als de pup een tijdje later weer buiten het nest ligt kun je ervan uitgaan dat er iets mis is met dit diertje. De ouders zullen pups die iets mankeren ook uit het nest gooien, het heeft tenslotte geen zin om energie in een ziek/zwak pupje te stoppen…
Laat de natuur dan gewoon zijn gang gaan, het heeft dan gewoon niet zo mogen zijn helaas.

Belangrijk!!! Voordat je de pups vastpakt of in het nest gaat ‘rommelen’ altijd eerst heel goed je handen wassen! (Gebruik daarbij warm water zodat je handen niet steenkoud zijn, die kleine frummels kunnen zichzelf nog absoluut niet warm houden.) Wrijf dan met je handen goed door het strooisel van de bak ('was' je handen er als het ware mee) zodat je handen de geur van de gerbils aannemen. Pups die anders ruiken kunnen door de ouders verstoten of zelfs aangevallen en opgegeten worden!

Het vrouwtje kan soms ook met de pups gaan slepen, dit doet ze meestal als ze zich gestoord voelt en niet op haar gemak is. Je kunt dan een doek over de bak leggen om ze een beetje af te sluiten van alles wat er buiten de bak gebeurd.
Zeker in de eerste week na de geboorte niets veranderen in de bak ! Niet schoonmaken, niets verplaatsen en ook geen nieuw speelgoed geven. Door de verandering in de bak kunnen de ouders anders te druk worden met andere dingen dan de nieuwbakken pups, en de pups dan verwaarlozen.

1 dag oud	5 dagen oud

De eerste twee weken

Voordat je de pups hanteert geef je de ouders wat te eten of een WC-rolletje om ze wat af te leiden. Worden de ouders erg onrustig, kun je ze ook even in een transportbakje doen.
Rond de tiende dag zijn bij de vrouwelijke pups heel duidelijk de tepeltjes te zien op de buikzijde. De mannetjes hebben deze uiteraard niet. Bij de vrouwelijke pups is ook de afstand tussen de anus en de geslachtsopening kleiner als bij de mannetjes. Noteer dan de geslachten met de bijbehorende vachtkleuren. Altijd handig als leidraad als je de pups later moet gaan seksen. Bij de dames zijn dan de tepels niet meer te zien omdat er haar overheen is gegroeid.

Voordat je de pups in de handen neemt, altijd je handen goed (warm)wassen en inwrijven met het strooisel zodat je naar gerbil ruikt!
Pas op, de pups zijn al zeer beweeglijk en voor je het weet kruipen ze uit je handen. Blijf dus vlak boven het strooisel of doe ze even in een bakje. Ik gebruik een glazen schaaltje dat ik even onder de hete kraan heb afgespoeld zodat het lekker warm is (wel afdrogen natuurlijk, gerbils hebben een bloedhekel aan water…)

8 dagen oud	10 dagen oud

Met de oogjes dicht zullen de pups al door de bak heen kruipen. Pas op dat ze zich nergens vast of klem kunnen kruipen, of ergens vanaf kunnen vallen! Ze gaan nu alleen hun neus achterna, zien doen ze nog niets. De ouders zullen deze ‘weglopers’ al snel weer naar het nest terug brengen. En daar kunnen ze verschrikkelijk druk mee worden, als ze net het ene pupje terug hebben gebracht, kruipt de andere er alweer uit…


Twee tot vier weken oud

Als de pups zo’n 17 dagen oud zijn zullen de oogjes open gaan. Soms zie je een pup met een ‘knipoog’; het ene oogje is open maar het andere nog niet. Vanaf dit moment laat ik de pups aan mijn handen wennen. Het risico van verstoting door de ouders is er nu eigenlijk niet meer.
Beweeg altijd langzaam om de dieren niet te laten schrikken. Praat op een kalme toon tegen ze, ze reageren duidelijk op je stem. Leg je hand gewoon in de bak en laat de pups naar jou toekomen, niet achter ze aan gaan jagen, daar worden ze alleen maar bang van. Jij bent in hun ogen een enorme reus! Meer hierover vind je op de pagina ‘Tam maken’.

Als de oogjes allemaal open zijn kun je ook de bak gaan schoonmaken (wanneer dit nodig is natuurlijk). Doe dan de hele familie samen even in een transportbakje, de ouders en de pups laten zich over het algemeen makkelijk vangen met een bakje of een kartonnen kokertje dat je voor hun neus houd. Houd wat van het 'oude' nestmateriaal achter, dit heeft hun gezamelijke geurtje en zal het begin zijn van het nieuwe nest.

14 dagen oud	17 dagen oud, de oogjes gaan open

pup 3 weken oud	pups 5 weken oud

Meestal krijgt het vrouwtje het volgende nest na een week of vijf, soms ook al na 26 dagen. De meeste vrouwtjes vinden het geen probleem als de oudere pups dan ook nog in de bak rondlopen. Maar sommige dames zien de oudere pups als een bedreiging voor het nieuwe nestje en zullen de oudere jongen weg willen jagen. Dan moet je de oudere pups uit de bak halen, ze kunnen namelijk niet weg en dit jagen van het vrouwtje geeft veel stress bij zowel het vrouwtje als bij de oudere pups.

Ook als het een groot nest is (met oudere jongen) word het wel erg druk in de bak. Het is dan ook aan te raden om de oudere pups bij de ouders weg te halen als het vrouwtje weer zwaarder en ronder word van het volgende nestje dat zich aankondigt.
De pups kunnen zonder problemen tot ze 8 weken oud zijn samen gehouden worden in een zogenaamd ‘puppy klasje’. Ook jongen van andere koppeltjes laten zich op de leeftijd van 5-8 weken meestal probleemloos aan elkaar koppelen.
Op de leeftijd van 8 weken oud moet je de mannetjes zeker van de vrouwtjes scheiden. Ze zijn dan geslachtsrijp, en nestjes van broer en zus zijn over het algemeen niet erg sterk en gezond…

De gerbils verhuizen hier eigenlijk altijd met z’n tweeën; twee broertjes of twee zusjes. Maar de geslachten worden (helaas) niet altijd in tweetallen geboren. En een gerbil (zeker op jonge leeftijd) alleen houden is geen optie. Ik laat dan de oudere pup, die ‘over’ is, bij de ouders zitten. Hij of zij kan dan later zonder problemen met een jonger broertje of zusje verhuizen.

Als je verder geen nestje meer wilt dan haal je het mannetje samen met de zoons bij moeders weg voordat het volgende nestje geboren word. Laat minimaal één dochter bij het vrouwtje; deze dochter zal de taken van het mannetje overnemen en helpen bij het grootbrengen van het laatste nestje.

38 dagen oud

P.S. De foto's zijn bijna allemaal van het eerste nest van Chris en Muis (behalve 'pup 3 weken oud' en 'pups 5 weken oud'. Dit was een groot nest met maar liefst 9 pups!
Pups uit kleinere nestjes, dus met minder broers en zusjes, zullen behoorlijk wat dikker en groter zijn. Hoe dikker, hoe beter !


Vanaf zes weken oud; verhuizen naar een nieuw baasje !

De jongen kunnen naar een nieuwe eigenaar als ze minimaal zes weken oud zijn, ze zijn dan groot en sterk genoeg. Op een leeftijd van zes weken oud zijn ze ook wat makkelijker te seksen. Bij de mannetjes zijn dan de testikels ook wat duidelijker te zien als wanneer ze net vier weken oud zijn.

Geef de nieuwe eigenaren voldoende en goede informatie over het houden van gerbils. En wees er absoluut zeker van dat je twee dieren van hetzelfde geslacht meegeeft!
Het nieuwe onderkomen van de dieren moet thuis al klaar staan, zodat de dieren er bij thuiskomst direct in kunnen trekken. Om de dieren te vervoeren is een transportbakje ideaal. Een kartonnen doos is niet geschikt, dan heb je grote kans dat je onderweg gerbils kunt gaan vangen omdat ze zich een weg naar buiten hebben geknaagd…
Ik geef ook altijd wat nest materiaal mee, een bekend luchtje van thuis maakt de overgang wat minder eng. Ook kunnen de nieuwe eigenaren dit nestmateriaal in het slaaphuisje leggen, grote kans dat de dieren dit dan als hun nieuwe slaapruimte gaan gebruiken.

De eerste paar dagen de dieren in hun nieuwe thuis lekker met rust laten. Ze zullen hun nieuwe onderkomen helemaal gaan verkennen en zich er thuis gaan voelen. Kijken kan natuurlijk wel !
Zo’n verhuizing is niet niks voor die kleine krummels; nieuwe omgeving, andere luchtjes en geluiden. Wij mensen zijn vaak ook onder de indruk van een verhuizing en moeten ook wennen aan een nieuwe omgeving. Meestal zullen de dieren de eerste paar dagen veel slapen om een beetje bij te komen. Daarna begin je met je hand in de bak de dieren aan jouw luchtje te laten wennen, altijd eerst je handen wassen (met dezelfde zeep).
Lees verder bij ‘tam maken’.